Tenslotte

Wat mij duidelijk is geworden is dat de Tweede Wereldoorlog niet alleen een oorlog van nazi-Duitsland tegen de rest van Europa was, maar dat vooral sprake is geweest van een bredere ideologische oorlog. Aan de basis van deze trieste familiegeschiedenis staat uiteraard de door nazi-Duitsland georganiseerde holocaust, maar ook de door een Nederlander geschreven verradersbrief en de door Nederlandse landwachters en Nederlandse politie uitgevoerde razzia. Het is pas in Leeuwarden dat er iemand met een Duitse nationaliteit in beeld kwam. Om de toespraak van de Koning van 4 mei 2020 aan te halen ‘Sobibor begon in het Vondelpark bij het bordje “Voor Joden verboden”’. Dit inktzwarte hoofdstuk in de geschiedenis is deels door Nederlanders - daders, sympathisanten en wegkijkers - veroorzaakt.  

Een oorlog ijlt na in de volgende generaties en het kost veel tijd voordat wonden zijn genezen en littekens bij iedere volgende generatie verder wegtrekken. Het is alleen al daarom dat we zo ontzettend voorzichtig moeten zijn met de 75 jaar vrede die we nu in West-Europa hebben bereikt. Dit is geen vanzelfsprekendheid en ook geen toevalligheid. 

En hier zet ik een streep onder deze zoektocht. Natuurlijk kan ik nog veel meer zijpaden en details gaan uitzoeken en zo misschien nog meer verbanden vinden. Ook had ik de beschrijving kunnen laten doorlopen, want voor geen van de overlevenden hield het hier op. Als voorbeeld kan ik nog vertellen dat mijn moeder mij verteld heeft hoe een ontzettende hekel ze als kind had aan de dodenherdenking. Dat zij dan vlak na de oorlog, als het jongste meisje van het enige gezin met een slachtoffer in het dorp, voorop moest lopen met de krans. Ook later, toen ze al veel ouder was, bleef 4 mei een moeilijke datum. Uiteraard valt niet met zekerheid te zeggen in welke mate, maar ik durf te stellen dat de hele geschiedenis een grote invloed heeft gehad op de verdere ontwikkeling van en verhoudingen binnen de familie Middendorp. Maar dat is een ander verhaal…

Rotterdam 5 mei 2020